بریکس: دلار آمریکا تهدید نمی‌شود، اما دنیای مالی جدید در راه است!

در سال‌های اخیر، گروه بریکس (BRICS) متشکل از پنج کشور بزرگ اقتصادی شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی خود بوده‌اند. یکی از موضوعات داغ این گروه، موضوع کاهش وابستگی به دلار آمریکا در مبادلات بین‌المللی بوده است. با این حال، رهبران سه کشور کلیدی این گروه، اخیراً تأکید کرده‌اند که تلاش‌های آن‌ها به‌هیچ‌وجه با هدف تضعیف دلار آمریکا نیست. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که توجه جهانی به نقش بریکس در اقتصاد بین‌المللی افزایش یافته است.

کاهش وابستگی به دلار، نه تضعیف آن

کشورهای بریکس مدتی است که به دنبال ایجاد ساختارهای مالی مستقل و کاهش وابستگی به دلار آمریکا هستند. این اقدامات شامل موارد زیر است:

• ایجاد ارز مشترک بریکس: پیشنهاد استفاده از یک ارز مشترک برای تسهیل مبادلات بین کشورهای عضو.
• توسعه بانک توسعه جدید (NDB): این بانک به‌عنوان یک نهاد مالی مستقل، با هدف تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای کشورهای عضو، بدون اتکا به دلار عمل می‌کند.
• افزایش تجارت با ارزهای محلی: کشورهایی مانند چین و روسیه تلاش کرده‌اند که معاملات خود را با ارزهای ملی انجام دهند.

با این حال، رهبران سه کشور کلیدی، یعنی چین، هند و روسیه، اعلام کرده‌اند که این سیاست‌ها با هدف رقابت مستقیم با دلار آمریکا یا تضعیف آن طراحی نشده‌اند، بلکه هدف اصلی آن‌ها ایجاد تنوع در سیستم مالی جهانی است.

دلایل تاکید بر عدم تضعیف دلار

1. جلوگیری از تنش‌های سیاسی و اقتصادی:
اظهارات مبنی بر عدم تلاش برای تضعیف دلار آمریکا، به‌منظور کاهش تنش‌های سیاسی و جلوگیری از واکنش‌های منفی ایالات متحده مطرح شده است.

2. وابستگی متقابل اقتصادی:
بسیاری از کشورهای بریکس همچنان به تجارت با دلار آمریکا در بازارهای جهانی وابسته هستند. هر گونه اقدام خصمانه علیه دلار می‌تواند به ضرر اقتصاد خود این کشورها تمام شود.

3. تقویت نقش بریکس در اقتصاد جهانی:
بریکس تلاش می‌کند به‌عنوان یک شریک اقتصادی معتبر در نظام مالی جهانی شناخته شود. تاکید بر عدم تضعیف دلار، راهی برای تقویت این تصویر مثبت است.

واکنش‌های بین‌المللی

1. آمریکا و کشورهای غربی:
این اظهارات با واکنش‌های محتاطانه‌ای از سوی آمریکا و متحدانش همراه بوده است. هرچند برخی تحلیلگران معتقدند که تلاش‌های بریکس، در بلندمدت می‌تواند سلطه دلار را به چالش بکشد.

2. کشورهای در حال توسعه:
کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور، از اقدامات بریکس برای کاهش وابستگی به دلار استقبال کرده‌اند، زیرا این اقدامات می‌تواند به ایجاد یک نظام مالی جهانی متعادل‌تر کمک کند.

آینده نقش دلار و بریکس در اقتصاد جهانی

تاکید کشورهای بریکس بر تنوع‌سازی نظام مالی جهانی، گامی استراتژیک برای کاهش سلطه دلار آمریکا، بدون ایجاد رویارویی مستقیم. این رویکرد ممکن است به‌تدریج زمینه‌ساز تغییرات عمده در نظام مالی بین‌المللی شود. با این حال، دلار آمریکا همچنان به‌عنوان ارز غالب در اقتصاد جهانی نقش حیاتی ایفا می‌کند و هرگونه کاهش سلطه آن، فرایندی بلندمدت خواهد بود.

1. چالش‌های وابستگی به دلار

وابستگی به دلار آمریکا به‌عنوان ارز اصلی تجارت و ذخیره جهانی، مزایا و معایب خاص خود را دارد. از یک سو، دلار به دلیل ثبات و اعتبار اقتصادی آمریکا، ارز محبوب بین‌المللی است. از سوی دیگر، این وابستگی، کشورها را در برابر تغییرات سیاسی و اقتصادی آمریکا آسیب‌پذیر می‌کند. تحریم‌های اقتصادی که توسط آمریکا اعمال می‌شود، اغلب از این وابستگی به‌عنوان ابزار فشار استفاده می‌کنند.

برای کشورهای بریکس، وابستگی به دلار معضلاتی نظیر هزینه‌های بالای تبدیل ارز، تأخیر در پرداخت‌ها، و افزایش ریسک‌های سیاسی را به همراه دارد. بنابراین، تلاش برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل‌تر، یک ضرورت اقتصادی و استراتژیک برای این کشورها است.

2. اقدامات کلیدی بریکس برای کاهش سلطه دلار

الف) ایجاد ارز مشترک بریکس
یکی از مهم‌ترین ابتکارات گروه بریکس، بحث بر سر ایجاد ارز مشترک است. این ارز می‌تواند در مبادلات داخلی کشورهای عضو مورد استفاده قرار گیرد و وابستگی به دلار را کاهش دهد. هرچند که عملیاتی‌سازی این طرح نیازمند زیرساخت‌های پیچیده و توافقات گسترده بین اعضا است، اما می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مهم برای تقویت استقلال مالی این گروه عمل کند.

ب) بانک توسعه جدید (NDB)
بانک توسعه جدید که توسط کشورهای بریکس تأسیس شده است، نقش مهمی در کاهش وابستگی به مؤسسات مالی تحت سلطه غرب، نظیر بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، ایفا می‌کند. این بانک با ارائه وام و تأمین مالی پروژه‌ها، بدون الزام به استفاده از دلار، به کشورهای عضو کمک می‌کند تا ساختارهای مالی خود را تقویت کنند.

ج) تجارت با ارزهای محلی
بریکس به‌طور فزاینده‌ای بر استفاده از ارزهای محلی در تجارت بین اعضای خود تأکید دارد. برای مثال، چین و روسیه به‌طور قابل توجهی مبادلات خود را با یوان و روبل انجام می‌دهند. این رویکرد به کاهش هزینه‌های تبدیل ارز و وابستگی به دلار کمک می‌کند.

3. رویکرد دیپلماتیک بریکس: همکاری به‌جای تقابل

رهبران بریکس با تأکید بر اینکه اقداماتشان با هدف تضعیف دلار نیست، نشان می‌دهند که این گروه به دنبال همکاری سازنده در نظام مالی جهانی است. این رویکرد دیپلماتیک به دلایل زیر اهمیت دارد:

• جلوگیری از واکنش تهاجمی آمریکا: اعلام مواضع ضد دلار می‌تواند تنش‌های ژئوپلیتیکی را افزایش دهد.
• حفظ ثبات اقتصادی داخلی: بسیاری از کشورهای بریکس هنوز بخش عمده‌ای از ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می‌کنند. هرگونه تغییر ناگهانی می‌تواند به اقتصاد داخلی این کشورها آسیب برساند.
• جذب حمایت جهانی: با رویکردی سازنده، بریکس می‌تواند کشورهای دیگر را به همکاری در مسیر ایجاد یک نظام مالی چندقطبی ترغیب کند.

4. فرصت‌ها و چالش‌های بریکس در اقتصاد جهانی

فرصت‌ها:

• ایجاد تنوع در نظام مالی جهانی: اقدامات بریکس می‌تواند به کشورها کمک کند تا از سلطه یک‌جانبه دلار خارج شوند و تعادلی در سیستم مالی ایجاد کنند.
• افزایش قدرت اقتصادی بریکس: کاهش وابستگی به دلار می‌تواند استقلال اقتصادی کشورهای عضو را تقویت کند و آن‌ها را به بازیگران اصلی اقتصاد جهانی تبدیل کند.

چالش‌ها:

• اختلافات داخلی بین اعضا: هرچند که کشورهای بریکس اهداف مشترکی دارند، اما اختلافات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین اعضا می‌تواند به‌عنوان مانعی در مسیر همکاری مؤثر عمل کند.
• وابستگی فعلی به دلار: بسیاری از ذخایر ارزی و مبادلات تجاری اعضای بریکس همچنان به دلار انجام می‌شود که تغییر این وضعیت به زمان و تلاش زیادی نیاز دارد.
• فشارهای بین‌المللی: کشورهایی مانند آمریکا ممکن است با ابزارهایی نظیر تحریم یا مداخلات سیاسی، تلاش‌های بریکس را محدود کنند.

5. نگاه جهانی به بریکس و نظام مالی آینده

بریکس با اقدامات خود در حال تعریف مسیر جدیدی در اقتصاد بین‌المللی است. هرچند که دلار آمریکا همچنان ارز غالب جهان باقی خواهد ماند، اما کاهش تدریجی سلطه آن به‌ویژه در مناطق تحت نفوذ بریکس، غیرقابل‌انکار است. کشورهای بریکس می‌توانند با تقویت اتحاد داخلی و استفاده از فرصت‌های موجود، نقش تأثیرگذاری در شکل‌دهی آینده اقتصاد جهانی ایفا کنند.

این تحولات می‌تواند سرآغازی برای تغییرات اساسی در نظام مالی بین‌المللی باشد که از وابستگی بیش از حد به یک ارز واحد فاصله گرفته و به‌سوی یک سیستم مالی چندقطبی و متعادل‌تر حرکت کند.

در مجموع اظهارات رهبران سه کشور بریکس مبنی بر عدم تلاش برای تضعیف دلار آمریکا، بیانگر رویکرد محتاطانه و دیپلماتیک این گروه در مدیریت روابط اقتصادی جهانی است. بریکس با تمرکز بر تقویت همکاری‌های داخلی و تنوع‌بخشی به نظام مالی، در حال تلاش برای ایجاد تعادل در اقتصاد بین‌المللی است، بدون آنکه به‌صورت مستقیم وارد تنش با آمریکا شود. این تحولات نشان‌دهنده حرکت تدریجی جهان به‌سوی نظامی چندقطبی در اقتصاد جهانی است.