توافق برتون وودز (Bretton Woods Agreement)

توافق برتون وودز یک توافق‌نامه بین‌المللی مهم است که در تاریخ ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۴، در برتون وودز، ایالت نیوهمپشایر آمریکا، بین ۴۴ کشور از جمله ایالات متحده، بریتانیا، شوروی سابق و کشورهای دیگر به امضاء رسید. این توافق به‌طور خاص به ایجاد یک نظام مالی جدید جهانی پس از جنگ جهانی دوم پرداخته و اصول و قوانین جدیدی را برای تجارت بین‌المللی و سیستم‌های ارزی تعریف کرد.

اهداف و ویژگی‌های توافق برتون وودز:

1. ایجاد ثبات ارزی جهانی:
   هدف اصلی این توافق، برقراری ثبات در بازارهای مالی و ارزی جهانی پس از بحران‌های اقتصادی ناشی از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ بود. سیستم جدید به‌طور ویژه بر اساس پول کاغذی و در برابر طلا طراحی شد.

2. اتصال دلار به طلا:
   یکی از ویژگی‌های اصلی برتون وودز این بود که دلار آمریکا به طلا وابسته شد. در این سیستم، هر اونس طلا معادل ۳۵ دلار آمریکا تعیین شد، و تمام ارزهای خارجی دیگر به دلار آمریکا پیوسته بودند. به این ترتیب، دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره اصلی در نظام مالی جهانی پذیرفته شد.

3. ایجاد صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی:
   برتون وودز منجر به تأسیس دو نهاد بین‌المللی مهم شد: صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی. IMF برای نظارت بر ثبات ارزی و تسهیل تبادل ارزها ایجاد شد و بانک جهانی به تأمین مالی پروژه‌های بازسازی و توسعه در کشورهای مختلف پرداخته است.

4. تعریف نرخ ارز ثابت:
   طبق این توافق، کشورهای مختلف به‌جای استفاده از ارزهای شناور، باید ارزهای خود را به دلار آمریکا با نرخ ثابت پیوند می‌زدند. این به‌طور مؤثری موجب کاهش نوسانات ارزی می‌شد و تجارت بین‌المللی را آسان‌تر می‌کرد.

5. نظارت بر تراز پرداخت‌ها:
   بر اساس این توافق، کشورهای عضو موظف به رعایت تراز پرداخت‌های خود بودند. این به این معنا بود که کشورها باید تعادل مناسبی میان واردات و صادرات خود برقرار می‌کردند و در صورت داشتن کسری تراز پرداخت، مجبور به اصلاحات مالی و ارزی می‌شدند.

پایان برتون وودز:

این سیستم در سال ۱۹۷۱، به دلیل بحران‌های اقتصادی جهانی و فشارهای ناشی از جنگ و هزینه‌های آن، به‌ویژه در ایالات متحده، به پایان رسید. در این سال، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ریچارد نیکسون، اعلام کرد که دلار آمریکا دیگر از طلا پشتیبانی نخواهد شد. به این ترتیب، سیستم ارزی ثابت برتون وودز به پایان رسید و ارزهای جهانی به سمت سیستم ارزی شناور حرکت کردند که نرخ آن‌ها بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شد.

اهمیت برتون وودز:

توافق برتون وودز تأثیر زیادی بر اقتصاد جهانی داشت و بسیاری از ساختارهای اقتصادی و مالی امروزین به‌طور مستقیم از این توافق نشأت گرفته‌اند. از جمله مهم‌ترین دستاوردهای آن، می‌توان به نقش دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی و تأسیس نهادهای بین‌المللی مثل صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی اشاره کرد که در تقویت و نظارت بر سیستم‌های مالی جهانی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.

در نهایت، توافق برتون وودز نشان‌دهنده یک دوره جدید در نظام مالی جهانی است که بر پایه همگرایی و همکاری بین‌المللی در جهت ایجاد یک نظام مالی منظم و پایدار در سطح جهانی طراحی شده بود.